Lening

Alles over schulden en schuldbemiddeling

Een overmatige schuldenlast brengt u in een lastige positie, maar schuldbemiddeling kan u hierbij enigszins helpen.

Door Nour Khamis op 10 November 2017 | leestijd: 15 mn

schuldbemiddeling

A. Even kort: wat zijn schulden?

Een “schuldenlast” verwijst in deze gids naar het totale bedrag dat iemand heeft geleend, meestal via een kredietaanvraag (autolening, hypothecaire lening, decoratielening, …) of het gebruik van een kredietkaart, maar nog niet heeft terugbetaald. Soms heeft u geen andere keuze dan een lening af te sluiten. U goed informeren over de voorwaarden en de gevolgen die een lening kan hebben op uw budget is zeker belangrijk als u een gezond beheer wilt behouden over uw persoonlijke en financiële situatie.

Wat ook belangrijk is, is om een negatieve schuldenspiraal of een beroep op schuldbemiddeling te vermijden door onderscheid te maken tussen een gezonde en minder gezonde schuldenlast. Beide situaties zijn van invloed op uw privéleven. Onderscheid maken tussen deze twee schuldenlasten is zeer belangrijk om een negatieve schuldenspiraal of een beroep op schuldbemiddeling te vermijden. De twee situaties hebben namelijk elk een andere impact op uw persoonlijke leven, waarvan een negatief kan uitpakken.

Goede schulden

Definitie: een ‘goede’ schuld is een schuldverbintenis dat is gecontracteerd met een specifiek doel, bijvoorbeeld voor een professionele of persoonlijke investering. Het objectief van de lening gaat meestal om winst, besparingen of een verhoging van de inkomsten. Procesvoering is hierbij niet aan de orde. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

  • de studielening, om een studie mee te financieren;
  • de renovatielening om de waarde van een goed te verhogen;
  • de hypothecaire lening om eigenaar van onroerend goed te worden of het verhuren van onroerend goed met als doel een extra bron van inkomsten.
  • een lening voor het opstarten van een bedrijf.

Slechte schulden

Definitie: een ‘slechte’ schuld is een schuldverbintenis zonder winst en zelfs permanente verarming tot gevolg kan hebben als de beschikbare middelen niet meer voldoende zijn om het schuldbedrag af te lossen. Hierbij is de toepasselijke interestvoet zeker van belang. Zeker wanneer de kredietnemer de maandelijkse aflossing niet kan nakomen. In het geval van niet terugbetaling kunt u geregistreerd worden bij de Nationale Bank. Of u zult in aanmerking komen voor schuldbemiddeling.

Voorbeelden van ongezonde schulden zijn:

  • Een consumentenkrediet dat uw huidige financiële situatie te boven gaat. Bijvoorbeeld: u gaat een lening aan omdat u graag de nieuwste iPhone, een Apple MacBook Pro, een designertas of een Nikon D3S fotocamera wilt kopen, terwijl u hier het geld niet voor heeft.
  • Kredietkaarten kunnen in geval van niet-terugbetaling al snel een gat in uw portefeuille vormen, aankopen op krediet worden meestal al gezien als een gebrek aan liquiditeit. Als u dit geld niet op tijd kunt terugbetalen, rekenen de banken een hogere rente. Uw aankopen zullen dan duurder zijn dan verwacht.
  • Persoonlijke leningen zijn leningen voor specifieke doeleinden zoals een renovatielening, hypothecair krediet of autolening die geen extra waarde toevoegen.

Onnodige uitgaven vermijden is cruciaal en al zeker wanneer u niet over het geld beschikt, ook om onnodige rechtszaken te vermijden. Als u bijvoorbeeld nadenkt over een nieuwe auto maar u het eigenlijk niet kan permitteren, dan kan een tweedehands auto een goed alternatief zijn. In dat geval kan u altijd de verschillende soorten tweedehands autoleningen vergelijken.

Tip: Om uw schuldenlast goed te beheren en schuldbemiddeling te vermijden, is het aangeraden om een lening over een kortere periode aan te gaan en uw maandelijkse aflossingen op tijd te betalen. Door regelmatig wat opzij te leggen kan u een deel van uw geld bewaren voor onvoorspelbare situaties of uitgave. Door te betalen met cash of met uw debetkaart vermijdt u dat u teveel gebruik zal maken van uw kredietkaart. Zo hoeft u geen hoge interesten te betalen en drukt u de totale kost van al uw uitgaven.

Heeft u huishoudelijke schulden? Schulden die zijn aangegaan om aan familiale behoeften te voldoen (Bijvoorbeeld de opleiding van de kinderen), dan zullen deze gezamenlijk moeten worden terugbetaald door de partners die de schulden zijn aangegaan. Dit geldt voor zowel feitelijke en wettelijke samenwonenden als getrouwde koppels.

B. Huishoudelijke schulden

Als koppel een eerste lening aangaan en gezamenlijk ondertekenen is heel gebruikelijk. De verantwoordelijkheid voor de schulden hangt af van het gekozen statuut van de partners, nl. feitelijk samenwonend, wettelijk samenwonend of getrouwd.

Uiteraard is het geen misdrijf uw gezin te trakteren op een gezellig restaurant etentje met uw kredietkaart. Want kleine ‘schulden’ als deze brengen de financiële situatie van uw familie niet in gevaar zolang ze maar op tijd worden terugbetaald. Indien u keer op keer te laat bent met het afbetalen, stapelen de interestkosten zich op en ontstaat er een sneeuwbaleffect. Een lening nemen om het krediet af te betalen is het begin van een negatieve schuldenspiraal waar uiteindelijk ook schuldbemiddeling u niet meer uit kan helpen. Uiteindelijke kan dit leiden tot juridische geschillen of u wordt geregistreerd bij de Nationale Bank.

Afbetaling van schulden: getrouwd koppel

De manier waarop een getrouwd koppel hun lening terugbetaalt hangt af van het gekozen huwelijksvermogensstelsel. Dat kan zijn: gemeenschap van goederen, scheiding van goederen of specifieke clausules afgesproken in het huwelijkscontract. Hoe dan ook het is cruciaal om dit met uw partner te bespreken voordat u een lening afsluit, daar dit grote gevolgen kan hebben op uw financiële situatie.

Wettelijk stelsel (scheiding van goederen met gemeenschap van aanwinsten)

Schulden die vóór het huwelijk zijn gemaakt, worden als persoonlijk gezien en behoren niet tot het paar. Denk bijvoorbeeld aan een huis dat bij een van de echtgenoten hoort. Schulden verbonden aan een persoonlijk goed zijn ook persoonlijke schulden (zoals een lening voor een appartement van één van de partners). Hiernaast zijn er ook gemeenschappelijke schulden zoals:

  • schulden gezamenlijk aangegaan tijdens het huwelijk;
    interesten met betrekking tot persoonlijke schulden (volgt de logica dat inkomsten uit persoonlijke goederen onder ‘gemeenschap van aanwinsten’ vallen);
  • schulden aangegaan door een van de partners om tegemoet te komen aan familie behoeften of om een gemeenschappelijk goed te beschermen;
  • schulden verbonden aan een donatie of successierechten voor beide partners.

Stelsel van scheiding van goederen

Zoals de naam aangeeft worden inkomsten en schulden (zowel van voor als na het huwelijk) allebei als persoonlijk beschouwd. Dat betekent dat dit moet worden terugbetaald door de persoon die ze heeft afgesloten. Sommige financiële instellingen vereisen het akkoord en handtekening van de echtgenoot. In dit geval valt men terug op de regels van het wettelijk stelsel.

Stelsel van gemeenschap van goederen

In dit geval worden alle goederen zowel van voor of na het huwelijk onder gemeenschappelijke noemer geplaatst. Dit geldt dus ook voor de schuldenlast. De partners behoren de schulden dus gezamenlijk terug te betalen.

Afbetaling van schulden: feitelijk en wettelijk samenwonend

De regels van toepassing voor koppels die feitelijk of wettelijk samenwonen, zijn dezelfde als die voor het stelsel van scheiding van goederen (ii). Beide partners zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het terugbetalen van de schulden die zijn gemaakt voor de behoeften van het gezin (bijv. studie van de kinderen). Schulden afgesloten voor persoonlijke doeleinden blijven ten laste van de persoon die het contract is aangegaan. Om meer te weten over wat er gebeurt wanneer een koppel een scheiding aanvraagt, kan u ons artikel “De gevolgen van een scheiding op uw lopende lening” raadplegen.

C. De Centrale voor Kredieten aan Particulieren

Georganiseerd door de Nationale Bank van België (NBB) heeft de Centrale voor Kredieten aan Particulieren (CKP) als doel om ten eerste overmatige schuldenlast en de noodzaak tot schuldbemiddeling bij particulieren tegen te gaan. Maar ook registreert de CKP alle afgesloten leningen van particulieren als gegevens over wanbetalingen met betrekking tot deze kredieten. Voordat kredietgevers een lening mogen toewijzen of een bestaand krediet wijzigen (zowel klassieke als flexibele leningen waar u onder nul kunt gaan), zijn zij verplicht dit register te raadplegen, vooral als zij van mening zijn dat dit zou kunnen leiden tot overmatige schuldenlast en dus tot juridische processen.

De gegevens worden binnen acht dagen (wettelijke verplichting van de kredietverstrekker) uit het bestand van het CKP verwijderd zodra de lening is terugbetaald of als er geen betaling meer is. Wanneer u op de zwarte lijst staat, betekent dit dat u staat geregistreerd bij de Nationale Bank.

D. Uw schulden onder controle houden

Het is cruciaal dat u een overmatige schuldenlast ten allen koste vermijdt, in een maatschappij waar geplande veroudering en duurdere levensstijlen de trends zijn. Om schuldbemiddeling, een uitzichtloze financiële situatie, of geregistreerd worden bij de Nationale Bank te vermijden.

Door uw bank te contacteren kunt u overmatige schuldenlasten vermijden. Via schuldbemiddeling kan een schuldbemiddelaar bijvoorbeeld onderhandelen over een herschikking van uw maandelijkse afbetalingen als u niet meer het hoofd boven water kan houden. Er zijn verschillende manieren om uw maandelijkse betalingen lichter te maken waardoor u net wat meer financiële ruimte over zult houden en juridische problemen kunt voorkomen. Een schuldconsolidatielening is ook een mogelijkheid. De financiële instelling betaalt dan al uw lopende schulden af en stelt een unieke nieuwe lening voor die alle vorige schulden groepeert in een nieuw maandelijks aflossingsplan met 1 unieke interestvoet en 1 vaste afbetalingstermijn.

E. De gevolgen van niet-terugbetaling van een lening

Het terugbetalen van uw maandelijkse afbetalingen kan soms moeilijk zijn en misschien bevindt u zich in deze situatie. Eind juni 2017 zijn meer dan 500.000 Belgen in wanbetaling gegaan. Dit kan enkele gevolgen met zich meebrengen:

  • U staat genoteerd op de zwarte lijst van de Centrale voor Kredieten aan Particulieren of bij de Nationale Bank. Voor verdere informatie over de CKP, verwijzen we u terug naar punt C. Nadat u 3 keer een afbetaling heeft gemist, wordt uw naam op de zwarte lijst genoteerd voor 10 jaar. Pas als u uw schulden volledig heeft terugbetaald, wordt uw naam 1 jaar na de terugbetaling van de lijst verwijderd.
  • Uw kredietgever kan beroep doen op uw waarborgen naargelang de wettelijke voorwaarden.
    • Hypotheek: Er kan beslag worden genomen op het desbetreffende onroerend goed waarover u een hypotheek heeft.
    • Borgsteller: de financiële instelling kan de borgsteller eisen te betalen.
    • Salaris: zodra u niet betaalt kan de kredietgever beroep doen op uw salaris. Dit moet wel duidelijk staan vermeld in het leencontract. Deze clausule kan eventueel aangevochten worden voor een jury voor uitstel van betaling.
  • Uw kredietgever kan de terugbetaling van het toegekende krediet eisen om een einde te stellen aan het contract. Wel moet de betalingsachterstand minimaal 2 maanden bedragen (of 20% van de schuld). Het gaat hier om de opvraging van het resterende kapitaalbedrag, onbetaalde interesten en een penalisatie (maximum 10% van het resterende kapitaalbedrag voor de eerste schijf van € 7.500 en 5% voor de hogere schijf waarvan de modaliteiten variëren naargelang het contract).
  • In geval van een consumentenkrediet kan de kredietgever beroep doen op het voorwerp van het contract, als dit in het leningscontract staat vermeld in de vorm van een clausule van eigendomsvoorbehoud.
  • U kan worden gedagvaard door de rechtbank wegens ingebrekestelling en/of als u geen pogingen tot bemiddeling heeft ondernomen. De dagvaarding wordt getekend door de gerechtsdeurwaarder.

F. Wat als u op de zwarte lijst staat genoteerd?

Het niet terugbetalen van schulden kan ernstige gevolgen hebben, een van deze gevolgen is genoteerd worden op de zwarte lijst van de Nationale Bank van België. Maar wat houdt dit precies in?

Wilt u extra informatie over dit onderwerp terugvinden, aarzel dan niet om ons artikel “Wat wel en niet doen als wanbetaler op de zwarte lijst” te lezen.

Wat is de taak van de Nationale Bank van België?

De Nationale Bank van België is de centrale bank van België sinds 1850 en maakt deel uit van het Eurosysteem (sinds de introductie van de euro op 01/01/1999). Onder dit systeem vallen zowel de Europese Centrale Bank als de nationale centrale banken van de EU-lidstaten die de euro als nationale munt hebben. Het doel van het Eurosysteem is om prijsstabiliteit te garanderen en zo een duurzame economische groei te waarborgen (Verdrag van Maastricht, 1992).

Wat is de zwarte lijst?

Het negatieve luik van de Centrale voor Kredieten aan Particulieren, ook wel gekend onder de naam “zwarte lijst”, is een grote gecentraliseerde databank van de Nationale Bank van België. De lijst bevat allerlei informatie over consumentenkredieten, kredietopeningen voor privédoeleinden en hypothecaire leningen die niet regelmatig worden terugbetaald. De bedoeling van deze maatregel is om een overmatige schuldenlast tegen te gaan en de consument te beschermen.

Voordat financiële organismen een krediet toekennen moeten ze deze databank consulteren. Daarbij moeten ze alle achterstalligheden aan de NBB mededelen.

Opmerking:

Een achterstallig contract blijft nog voor 12 maanden op de zwarte lijst staan na het moment van terugbetaling. De gesignaleerde persoon blijft dus niet levenslang op de lijst en krijgt uiteindelijk een tweede kans om een nieuw krediet aan te vragen.

G. Mogelijke hulpmiddelen

Wanneer uw schulden zich opstapelen en het moeilijk is om licht aan het einde van de tunnel te zien, nadert een overmatige schuldenlast. Alvorens u hier aanbeland, is het wel degelijk mogelijk om hulp te vragen, of het nu bij vrienden of familie is, uw bankier of andere gespecialiseerde hulplijnen.

Download ons budget formulier Wij helpen u uw budget te beheren

Buitengerechtelijke schuldenregeling

Buitengerechtelijke schuldbemiddeling houdt in dat men een schikking probeert te vinden met de schuldeisers en wordt daarom ook minnelijke schuldenregeling genoemd. Deze persoonlijke hulp wordt aangeboden door professionals aangeduid door de wet (zoals advocaten, gerechtsdeurwaarders of notarissen) of door instituten, zowel privé als publiek (zoals het OCMW en vzw’s). Met als doel om te onderhandelen over uw schulden en nieuwe voorwaarden en/of betalingsuitstel te verkrijgen. Deze buitengerechtelijke schuldregeling mag niet verward worden met het systeem van collectieve schuldregeling (zie verder).

Ieder persoon heeft recht op deze hulp, of ze nu een overmatige schuldenlast hebben of niet. Er zijn situaties die schuldbemiddeling kunnen veroorzaken zonder dat u daarvoor diep in de schulden hoeft te zitten.

Collectieve schuldenregeling

Het doel van de collectieve schuldenregeling is om mensen met structurele schuldproblemen te helpen. Degene die hiervoor in aanmerking kunnen komen kunnen personen zijn zonder handelsdoeleinden, personen die hun handelsactiviteit minstens 6 maanden hebben stopgezet en personen die al voor minstens 6 maanden failliet geklaard zijn.

Schuldenregeling heeft voornamelijk 2 objectieven:

  • Het eerste doel bestaat erin om de personen en hun families te helpen terugkeren naar een draagbaar en menselijk bestaan.
  • Het tweede omvat hen in staat te stellen om geheel of gedeeltelijk hun schulden af te betalen, in functie van hun financiële situatie.

H. Watzijn alternatieve mogelijkheden om een lening te verkrijgen?

Een onverwachte uitgave of een benarde situatie duikt vroeg of laat hoe dan ook op in uw dagelijkse leven. Dit kan tot problemen leiden voor de terugbetaling van uw lopende leningen. Om te voorkomen dat u zich teveel in de schulden steekt of met andere geschillen te maken krijgt, zijn er enkele mogelijke oplossingen.

1. Vrienden en familie

In moeilijke tijden is het altijd belangrijk dat u zich kan wenden tot uw familie of naasten. Zij staan het dichts bij u en kunnen u misschien wel helpen voordat u met schuldbemiddeling of andere problemen te maken krijgt.

Bekijk hieronder onze tips als u erover nadenkt om geld te lenen aan een naast familielid of vriend:

  • Zorg dat u alleen geld leent aan personen waarvan u weet dat ze financieel stabiel zijn.
  • Vergeet niet dat er een risico bestaat dat u niet wordt terugbetaald. Bedenk daarom een maximumbedrag die u wilt uitlenen.
  • Zorg dat het geld dat u uitleent een limiet heeft en dat u niet meer uitleent dan dat u kan missen.
  • Bespreek zaken omtrent de lening met de persoon in kwestie: het doel van de lening, waarom diegene zelf niet over het geld beschikt? Eerlijkheid en transparantie zijn een must!
  • Wanneer u zich niet op het gemak voelt om geld uit te lenen aan iemand uit uw vriendenkring of familie, twijfel er dan niet aan om nee te zeggen, u hebt namelijk geen enkele verantwoording af te leggen.

Het is steeds aangewezen om u in te dekken als u leent van of een lening verstrekt aan een naast iemand. Om de kans te vergroten dat u als lener wordt terugbetaald, zijn hier enkele tips:

  • Fiscale aangifte: een lening kan worden gelijkgesteld aan een donatie (belastingvrij) indien deze niet op tijd wordt aangegeven. Het is daarom beter om een krediet van boven de € 760 voor 15 februari van het jaar volgend op de ondertekening van het document te melden aan de fiscale administratie.
  • Erkenning van de schulden: verplicht voor een krediet van boven de € 1.500. Het document moet worden opgemaakt in 2 exemplaren en moet de datum, ontleend bedrag, modaliteiten van terugbetaling alsook de interestvoet (indien van toepassing) bevatten. Het is echter raadzaam om er een te ondertekenen voor lagere bedragen.
  • Notariële akte: kost ongeveer € 300 en is alleen rechtmatig voor bedragen boven de € 1.500; dat kan soms al voor lastige situaties zorgen.

2. Lening tussen particulieren

De lening tussen particulieren is een alternatieve betalingsmethode in vergelijking met het traditionele bankensysteem. Bij een particuliere kunt u een krediet krijgen zonder dat u langs hoeft te gaan bij een financiële instelling. De kredietnemer licht het bedrag en het project dat gefinancierd moet worden toe en zorgt voor diverse documenten die normaal door de bank opgevraagd worden. De kredietgever kan interestvoeten vaststellen naargelang de toegekende som en het geassocieerde risico.

Dit systeem heeft verschillende voordelen. Ten eerste drukt u de kosten die u normaalgesproken moet betalen voor de intermediaire diensten van de bank.

Ten tweede creëert dit proces een bepaalde band (solidariteit, welwillendheid, altruïsme) tussen verschillende personen en maakt het voor ondernemers mogelijk om hun product te vinden. Ten derde is het mogelijk voor financiers via een particuliere lening geld laten opbrengen d.m.v. ontvangen interesten op de ontleende som(men). De lening wordt opgesplitst in “notes” die corresponderen met een specifiek risicogewicht die gebaseerd is op de terugbetalingscapaciteit en financiële situatie van de ontlener.

Mozzeno is het platform dat de pionier is op dit gebied. Het is het eerste platform voor collaboratieve financiering in België. Personen tussen 18 en 64 jaar kunnen hier online een kredietaanvraag indienen. De leners of investeerders kunnen kiezen in welke onderliggende leningen ze hun geld willen investeren. Het is dus onmogelijk om voor 100% een project te financieren aangezien dit te hoge risico’s inhoudt.

3. Beroep doen op uw financiële instelling

Als u moeilijkheden ondervindt om uw schulden af te betalen, kan het geen kwaad om met uw financiële adviseur of kredietgever hierover te discussiëren. Uw bank kent uw financiële situatie en is hoogstwaarschijnlijk in staat om u enkele oplossingen voor te stellen; zoals een verlenging van de duur van de lening (voor kleinere maandelijkse aflossingen), een tijdelijke opschorting van uw terugbetalingsproces of andere maatregelen voor schuldbemiddeling. Hiervoor moet u uw bank een aangetekende brief sturen. Als er binnen één maand geen positief gevolg aan uw aanvraag wordt gegeven, kan u naar de vrederechter stappen die u kan helpen met het conflict.

4. Uw bezittingen liquideren

Een oplossing die u kan helpen om het hoofd boven water te houden is bepaalde bezittingen verkopen. Bent u 2 jaar geleden voor de bijl gegaan voor een Volvo XC90? Het kan een bittere pil zijn, maar u kan de auto verkopen en een kleiner, goedkoper model aanschaffen, of voor een tweedehands auto kiezen. De verkoop van uw tweede huis of vakantieverblijf bezorgt u ook extra financiële middelen die u helpen om uw schulden af te betalen.

Kortom, de voor- en nadelen van een leningaanvraag grondig afwegen is cruciaal. De impact dat dit op uw dagelijkse leven kan hebben is groter dan u op het eerste zicht misschien zou denken. Weet dat er tijdens moeilijke tijden steeds hulpmiddelen bestaan die u kunnen helpen om schulden en rechtszaken te vermijden.

Vergelijk leningen in België

Vergelijking van meer dan 30 financiële instellingen